In dit jaarverslag kijken we terug op het WODC in 2021. Een jaar waarin het WODC opnieuw met relevante onderzoeken wist bij te dragen aan beleidsvorming bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Een jaar waarin we gingen van thuis werken naar hybride werken en waarin de reorganisatie in alle (nieuwe) afdelingen vorm kreeg. In het jaarverslag lichten we bijzondere onderzoeken uit die het WODC in 2021 heeft gepubliceerd. We beschrijven de ontwikkeling van de organisatie en nemen een lijst op van alle gepubliceerde onderzoeken en artikelen. Verschillende gremia, zoals de vertrouwenspersonen en de Raad van Advies, laten weten wat zij in 2021 hebben gedaan. Tot slot worden de grote bewegingen in 2021 toegelicht en wordt beschreven hoe die in 2022 worden voortgezet.
Er is ook dit jaar hard gewerkt aan niet alleen onze onderzoeksprojecten, maar ook aan onze zichtbaarheid en het beantwoorden van vragen of reacties op ons werk. Dat resulteerde in de volgende cijfers:
Over het WODC
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) is het kennisinstituut voor het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het WODC verricht zelf onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek of laat dit door externe partijen doen. Met feiten en kennis draagt het WODC bij aan het beleid van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Het WODC heeft drie kerntaken:
- Wetenschappelijk onderzoek doen.
- Wetenschappelijk onderzoek uitzetten bij externe partijen en dit begeleiden.
- De resultaten van de onderzoeken vertalen naar bruikbare kennis die bijdraagt aan het beleid op het terrein van justitie en veiligheid.
Sinds september 2019 is het WODC een zelfstandige dienst van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat is vastgelegd in het Organisatiebesluit ministerie van Justitie en Veiligheid.
Debora Moolenaar werkt sinds 2000 als senior wetenschappelijk medewerker bij de afdeling Statische Informatievoorziening en Beleidsanalyse (SIBa). Daar ontwikkelt zij prognosemodellen voor de justitie- en veiligheidsketen.
WODC'er aan het woord: onderzoeker Debora Moolenaar
"Alleen door meten en analyseren kun je laten zien hoe het echt zit"
COVID-19 drukte opnieuw een grote stempel op het afgelopen jaar. Maar het bracht mij ook een interessant en bijzonder actueel onderzoek: de effecten van COVID-19 op de strafrechtketen. Wat mij zo aanspreekt in dit onderzoek, is dat we daarmee het werkelijke beeld kunnen geven. COVID-19 kreeg van alles ‘de schuld’. Hoe het echt zit, kun je alleen laten zien door te meten en analyseren. En dat bleek: ook zonder COVID-19 zouden de trends van de geregistreerde criminaliteit en het aantal verdachten zich ongeveer in dezelfde richting hebben ontwikkeld.
Het werken met data is de laatste jaren volop in beweging. Er komen ook steeds meer data beschikbaar en nieuw technieken. Met artificial intelligence (AI) proberen we prognosemodellen steeds verder te verbeteren. Toch is AI geen tovermiddel. We onderzoeken dan ook goed wat de mogelijkheden zijn en hoe we die kunnen toepassen.
Werkinhoudelijk had de coronacrisis voor mij geen grote impact. Online vergaderen heeft ook zo zijn voordelen. Wat ik wel mis, is het echte contact met de collega’s. Een praatje op de gang, een uitje met het team. Ook als lid van de ondernemingsraad mis ik dat contact. We zijn als OR vlak voor de coronacrisis geïnstalleerd. De eerste OR omdat het WODC in 2019 een zelfstandige dienst is geworden. De afronding van de reorganisatie en het veranderingsproces waren voor de OR belangrijke onderwerpen in 2021. We zijn daarmee goed op weg. Ook als het gaat om meer bekendheid te geven aan onze onderzoeken. Het is toch zonde als niemand die ziet?
Missie
Het WODC staat voor onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek dat de wetenschappelijke kwaliteitstoets kan doorstaan. Daarmee dragen wij bij aan door feiten en kennis onderbouwd beleid. Door onze onderzoeksresultaten beschikbaar te stellen aan politici, professionals, burgers, media en wetenschappers levert het WODC een bijdrage aan een veiligere en rechtvaardigere samenleving.
Visie
Het WODC creëert door middel van het (laten) doen van onderzoek een body of knowledge op het terrein van justitie en veiligheid. Deze kennis is voor iedereen beschikbaar. Door de toegang tot kwalitatief goede, maatschappelijk relevante kennis uit de rapporten van het WODC kunnen beleidsmakers betere beslissingen nemen en volksvertegenwoordigers en media het gevoerde beleid beter controleren. Ook draagt de toegang tot kennis eraan bij dat burgers geïnformeerde keuzes kunnen maken bij het uitoefenen van hun democratische rechten en dat wetenschappers kunnen profiteren van de inzichten van het WODC. Zo draagt het WODC bij aan een sterke rechtsstaat.
Op basis van de uitkomsten van het onderzoek heeft de minister besloten om de wet te verlengen.
ONDERZOEK IN DE SPOTLIGHTS
Evaluatie van een wet waar de meningen over verschillen
In 2021 evalueerde het WODC tijdelijk wetsartikel 126jj. Die maakt het mogelijk om de beelden van ANPR-camera’s (met automatische kentekenplaatherkenning) op te slaan en 28 dagen te bewaren. Die informatie kan dan gebruikt worden bij de opsporing van andere misdrijven of personen. In de media, samenleving en ook in de Tweede Kamer was er veel discussie over de mogelijke privacy-inbreuk (bekijk de artikelen hierover: NRC 1 en NRC 2).
Het WODC sprak met zo’n 125 verschillende mensen bij onder meer de politie en het Openbaar Ministerie. Zij vonden artikel 126jj nuttig, omdat het in combinatie met andere opsporingsmiddelen vaak voor informatie zorgde die opsporingsonderzoeken verder hielpen. Wel signaleerden de onderzoekers twee gevallen waarin de bevoegdheid niet conform de wet was ingezet. Bijvoorbeeld omdat incidenteel de inzittenden op de foto niet onherkenbaar waren gemaakt. Vanwege het opsporingsbelang van deze foto’s concluderen de onderzoekers dat de wet- en regelgeving op dit punt om herijking vraagt.
Op basis van deze uitkomsten heeft de minister besloten om de wet te verlengen. Dat de bevoegdheid nog steeds tot veel maatschappelijke discussie leidt, blijkt ook uit het feit dat Privacy First een rechtszaak tegen de staat startte om de bevoegdheid ongeldig te verklaren. Deze zaak is echter (vooralsnog) niet inhoudelijk in behandeling genomen.
