Uit de meest recente recidivemeting van het WODC onder daders van high impact crimes (HIC) blijkt een trendbreuk in de recidiveontwikkeling. Tot 2013 daalde de recidive onder woninginbrekers, straatrovers en overvallers (ofwel HIC-daders), maar in 2014 en 2015 is dit gestagneerd en is bij straatrovers en overvallers zelfs sprake van een stijging van de recidive. Uit de resultaten blijkt verder dat met name straatrovers erg jong zijn ten tijde van de huidige veroordeling. Ook blijkt dat HIC-daders een uitgebreid crimineel verleden hebben en al op jonge leeftijd voor het eerst veroordeeld zijn.
De term ‘High Impact Crimes’ wordt gebruikt om delicten aan te duiden die een grote impact op het slachtoffer en hun directe omgeving en op het veiligheidsgevoel in de maatschappij hebben. De afgelopen jaren heeft de overheid sterk ingezet op de bestrijding van de HIC-problematiek. Het WODC voert een meerjarig onderzoeks- programma uit naar de achtergrondkenmerken en recidive onder daders van High Impact Crimes (HIC). Het onderzoeksprogramma richt zich op de klassieke HIC-delicten: woninginbraak, straatroof en overval. In de meest recente studie staan de achtergronden en de recidive van HIC-daders centraal die in de periode 2002 tot en met 2015 zijn veroordeeld voor een dergelijk delict. In dit artikel worden de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek besproken.
Het feit dat HIC-daders zo jong beginnen is zorgwekkend.
Achtergronden HIC-daders
De cijfers in dit artikel hebben betrekking op HIC-daders veroordeeld in 2015. Allereerst blijkt uit de resultaten dat met name straatrovers erg jong zijn ten tijde van het HIC-delict. Van de straatrovers is 41% minderjarig ten tijde van het delict, tegen 19% van de overvallers en 13% van de woninginbrekers. Bij alle veroordeelde daders in 2015 is slechts 6% minderjarig ten tijde van het delict. Verder blijkt dat HIC-daders al op jonge leeftijd in aanraking komen met justitie. Van de straatrovers werd maar liefst 79% voor het eerst veroordeeld op minderjarige leeftijd en 20% was slechts tussen de 12 en 15 jaar. Zo’n 69% van de overvallers en 63% van de woninginbrekers had de eerste veroordeling voor hun 18e. Van alle veroordeelde daders in 2015 is slecht 31% minderjarig ten tijde van de eerste veroordeling. Het feit dat HIC-daders zo jong zijn is zorgwekkend. Eerder onderzoek laat zien dat juist minderjarige HIC-daders de grootste kans hebben om uit te groeien tot een veelpleger. Uit de resultaten blijkt verder dat HIC-daders, ondanks hun jonge leeftijd, een uitgebreid crimineel verleden hebben. Zo is maar liefst 83% van de woninginbrekers, 81% van de overvallers en 73% van de straatrovers eerder veroordeeld voor een delict. Dit is hoger dan bij alle daders, waarvan 63% eerder veroordeeld is. Gekeken naar het aantal eerdere veroordelingen blijkt dat met name woninginbrekers strafrechtelijk actief zijn. Gemiddeld hebben woninginbrekers elf eerdere veroordelingen, overvallers acht en straatrovers zes. Bij alle daders ligt het gemiddelde op vijf eerdere veroordelingen. HIC-daders blijken zich niet te beperken tot één type delict, ze hebben veroordelingen voor verschillende soorten delicten. Woninginbrekers specialiseren zich wel iets meer dan straatrovers en overvallers: zo’n 34% van de woninginbrekers is al eerder veroordeeld voor een woninginbraak.
Groot deel van de HIC-daders recidiveert
Van de veroordeelde HIC-daders in 2015 recidiveert een relatief groot deel binnen twee jaar. Zo blijkt 56% van de woninginbrekers, 54% van de straatrovers en 43% van de overvallers binnen twee jaar opnieuw veroordeeld voor enig delict (algemene recidive). Dit is hoog vergeleken met de tweejarige recidive van 28% onder alle veroordeelde daders in 2015. Verder blijkt dat veroordeelde HIC-daders veelal recidiveren met een ander soort delict: slechts 2% (overvallers) tot 13% (woninginbrekers) recidiveert met een zelfde delict.
Trendbreuk in recidiveontwikkeling HIC-daders
Gekeken naar de recidiveontwikkeling over de tijd, duiden de resultaten op een mogelijke trendbreuk. Tot en met 2013 is bij alle drie de HIC-dadergroepen sprake van een daling in de recidive, maar in 2014 en 2015 stagneert of stijgt de recidive zelfs. De tweejarige recidive onder woninginbrekers daalde in de periode 2006-2013 van 60% tot 56% en blijft vanaf dat moment redelijk stabiel. Bij straatrovers is de tweejarige recidive gedaald van 57% in 2006 tot 51% in 2014, maar vervolgens weer gestegen tot 54% in 2015. Bij overvallers is sprake van een afname van de tweejarige recidive van 43% in 2011 tot 38% in 2013, waarna deze weer toeneemt tot 43% in 2015. De oorzaak van deze mogelijke trendbreuk in de recidive is onbekend en het is de vraag hoe deze recidivetrend zich in de toekomst gaat ontwikkelen. Het lijkt belangrijk om de aandacht voor HIC-daders niet af te zwakken en actief te blijven werken aan de bestrijding van high impact crimes.
Einde aan de recidivedaling onder daders van High Impact Crimes
Toekomstig onderzoek
Binnen het meerjarig onderzoeksprogramma naar HIC-daders zal de komende jaren verder onderzoek uitgevoerd worden. Naast de herhaalde recidivemetingen zullen ook enkele verdiepende studies uitgevoerd worden. Eén van die verdiepende onderzoeken gaat in op de toepassing van verscherpt toezicht bij veroordeelde overvallers. Er zal worden onderzocht hoe het toezicht van de overvallers er in de praktijk uit ziet en in hoeverre de verscherpt toezicht maatregelen samenhangen met de recidive. Een ander verdiepend onderzoek zal inzoomen op de ontwikkeling van de strafrechtelijke carrières van HIC-daders. Tot slot zal een verdiepend onderzoek worden uitgevoerd naar de effectiviteit van de Amsterdamse Top600-aanpak in termen van recidive. Binnen de Top600 worden 600 HIC-daders aan een persoonsgerichte aanpak onderworpen, waarbij verschillende organisaties nauw met elkaar samenwerken.
